به گزارش پایگاه خبری آوای باغملک: شهرستان ایذه یکی از مناطق شناخته شده در حوزه گورستان‌های تاریخی است ، گورستان هایی که به دلیل وجود بی شمار بَردشیرهای تاریخی، سنگ قبرهای متنوع و ارزش مطالعاتی موجود، همواره در میان مناطق مختلف زاگرس نشین از جایگاه ویژه ای برخوردار است.
با گذشت یک قرن از مرگ بی بی نوری جان اورکی لجمیراورک، از ایل بزرگ بختیاری، به همت خانواده وی، انجمن دوستداران میراث فرهنگی ایذه «تا ری شا» و پایگاه میراث فرهنگی آیاپیر، سرانجام به دلیل نگرانی‌هایی که بابت تخریب، سرقت و یا انتقال غیرقانونی این اثر فرهنگی وجود داشت، این سنگ قبر به موزه شهرستان ایذه انتقال داده شد.
غفور اسکندری پژوهشگر بختیاری در این خصوص گفت: این سنگ قبر در حدود یک قرن پیش توسط برادر متوفا، امیرقلی اورکی به صورت برجسته تراشیده شده و به خط مکتبی ملاحسین قلی غنچه حجاری و بر روی این قبر نصب شد. روی این سنگ قبر عبارات وفات مرحومه بی بی نوری جان بنت ملاعلی جان منطایفه لجمیراورک سخندری و سال وفات مرحومه نوشته شده و دو طرف این سنگ قبر منقوش است.
اسکندری افزود: با توجه به این انتقال فرهنگی، بزودی مزار این بانوی بختیاری به شیوه امروزی بازسازی می شود و سنگ منقوش تاریخی اهدایی در موزه ایذه به نمایش عمومی خواهد رسید ، در جغرافیای بختیاری نشین و مناطق بسیاری در زاگرس، قبرستان‌های تاریخی وجود دارند که مطالعه این قبرستان‌ها می‌تواند بازگو کننده بخش مهمی از هویت فرهنگی و تاریخی مردمان دیروز تا امروز در این نواحی باشد.
این هنرمند خوشنویس خوزستانی ادامه داد: یکی از شهرهای مهم و قابل توجه در حوزه مطالعاتی اینگونه قبرستان‌ها، شهرستان ایذه است ، شهری که به موزه روباز و شهر سنگ نگاره‌ها معروف است و در جای جای این شهرستان باستانی می‌توان به وفور شاهد انواع قبرستان‌های تاریخی با نمونه‌های نادر از سنگ قبرها و بردشیرهای تاریخی بود ، از همین روی و به دلیل نگرانی از هرگونه تخریب، فرسایش و سرقت‌های احتمالی واجب است تا مدیران حوزه میراث فرهنگی استان خوزستان به فکر تاسیس یک موزه سنگ برای انتقال و نگهداری از آثار سنگی منقول در حوزه جغرافیایی شهر ایذه باشند.
فرامرز خوشاب دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی ایذه «تا ری شا» نیز افزود: سنگ قبرها با ما حرف می‌زنند و باید با مطالعه دقیق اجزای این قبور به ناگفته‌ها و مفاهیم پیدا و پنهان مردمی پی برد که از دیرباز در این سرزمین زندگی می‌کردند ، سنگ قبرهایی که به نشانهٔ شجاعت، دلاوری و ویژگی‌هایی چون هنرمندی در شکار و تیراندازی در جنگ و مهارت در سوارکاری، بر آرامگاهِ بزرگانِ قوم خود قرار می گرفتند و هم اکنون یادآوربخش مهمی از تاریخ شهر ایذه محسوب می شوند.
خوشاب بیان کرد: اندازه سنگ قبر و نقوش حکاکی شده روی آنها بسته به جایگاه و مرتبه شخص متوفی در نزد بازماندگان متغیر بوده و تنوع اشکال در آثار به جای مانده در قبرستان‌های مناطق مختلف زاگرس، این حوزه میراثی را به یکی از بخش های مهم فرهنگی کشور تبدیل کرده است ، سنگ قبرها «خوابیده و ایستاده» مملو از اوراق و اسناد هویتی است و مراقبت از این آثار باید به عنوان یک اصل در برنامه های حفاظتی اداره کل میراث فرهنگی و امور موزه ها قرار گیرد، خوشبختانه با رویکرد تازه‌ای که برخی از خانواده‌ها و طوایف در شهرستان ایذه در پیش گرفته‌اند بزودی سنگ قبرهای تاریخی بسیاری وارد بخش موزه‌ای این شهر خواهد شد و مردم می توانند این آثار تاریخی را در یک بخش واحد از نزدیک مشاهده کنند.
در ادامه، مهدی فرجی مدیر پایگاه میراث فرهنگی آیاپیر نیز یادآور شد: گوناگونی قبور و درگذشتگان ایل بزرگ بختیاری هم اکنون پایه و اساس مطالعات دانشگاهی و پایان نامه‌های بسیاری شده است که خود همین موضوع نشان دهنده بخشی از آورده های فرهنگی ایل بختیاری است و می بایست با توجه به نیاز جامعه برای شناخت مفاهیم فرهنگی، بیشتر از پیش مورد ارزیابی و مطالعه قرار گیرد.
وی افزود: مشهورترین یادمان ها بر روی قبور درگذشتگان سنگ قبرهای ایستاده «برد بالاسر» و شیرهای سنگی بوده که با نقوش ویژه‌ای طراحی می‌شده است ، دیگر نمونه‌ها و سنگ‌ها با اشکال مختلف خوابیده یا صندوقی، ساده و سنگ چین شده در پیرامون خود روایت کننده بخش دیگری از زندگی جامعه آن روزها است. شاید بتوان مشهورترین اثر شناخته شده از «برد بالا سر» در منطقه بختیاری و به ویژه ایذه را سنگ قبری به شکل خلاصه شده یک بانو در آرامستان روستای چلکی در ابتدای ورودی شهر ایذه از سمت اهواز برشمرد.
فرجی ادامه داد: این سنگ قبر با شمایلی نزدیک به بانوی درگذشته، موهای بافته شده و آویزان در پشت، پیشانی، چشمان و سایر جزئیات بسیار هنرمندانه توسط حجاران آن روزگار تراشیده شده و بر بالای پیکر پاک آن درگذشته نصب شده که در گونه خود کم نظیر است.
مدیر پایگاه میراث فرهنگی آیاپیر در پایان گفت: پایگاه میراث فرهنگی آیاپیر از بدو بنیان بارها بر اهمیت، مراقبت و حفظ این یادمان‌ها تاکید کرده است و مدیر اسبق این پایگاه، جعفر مهرکیان نخستین بار اهمیت آن را دریافت و تلاش وافری در جابجایی آن به محلی امن انجام داد. این تلاش‌ها تا امسال نیز ادامه داشته است، هر چند دست غدار تاراجگران تا تخریب آن پیش رفته و گور آن درگذشته را به انگیزه‌های واهی شکافتند، اما خوشبختانه بازماندگان آن روان شاد اهمیت موضوع را دریافته و رضایت خود را بر انتقال آن به موزه ایذه را اعلام کردند که مجموعه میراث فرهنگی خوزستان از همت بسیار بلند آنها تشکر می کند.
